آلودگی صدا / آلودگی صوتی چیست؟
در محیط زیست و محیط کار آلاینده‌هایی وجود دارند که می‌توانند آسایش و سلامت و حتی ایمنی افراد را به مخاطره بیندازند. این آلاینده‌ها می‌توانند در هوا، زمین و آب باشند. آلایند‌های هوا شامل فیزیکی و شیمیایی هستند. در مبحث «آلودگی هوا»، آلاینده‌های فیزیکی دارای اهمیت بالایی می‌باشند. «آلاینده‌های فیزیکی» شامل «آلودگی پرتوها و میدانها»، «آلودگی نور» و «آلودگی صدا» مطرح می‌باشد. واژه صحیح در این خصوص «آلودگی صدا / Noise Pollution» می‌باشد و واژه متداول «آلودگی صوتی» از نظر علمی صحیح نمی‌باشد زیرا اگر آن را بپذیریم باید در موارد مشابه باید بگوییم «آلودگی هوایی» ، «آلودگی منظری» و مانند آن.
امواج صوتی جزء لاینفک زندگی انسان و سایر جانداران است اما همه انواع امواج صوتی مفید نیستند. امواجی که ناخواسته، ناخوشایند و قابلیت آسیب رسانی داشته باشند «صدا / Noise» نام دارد. واژه «سروصدا» یک غلط مصطلح است. و سایر دسته امواج صوتی را «موسیقی Music» می‌نامند. همه اصوات طبیعی، مکالمه افراد و نواختن با ابزارهای مخصوص را موسیقی می‌گویند. موسیقی یک آوای از پیش طراحی شده است گه دارای نظم معینی در دامنه‌ها، فرکانشها و تناوبهای خود می‌باشد و اثر مخرب ندارد. بنابراین هر صوتی که خارج از این قاعده باشد نیز جزو صدا محسوب می‌گردد. به طور مثال فریاد زدن، نواختن موسیقی با آلات غیر متعارف و حتی موسیقی‌های تفریحی و برخی استفاده‌های نامناسب از هدست‌ها نیز قابلیت آسیب رسانی به بدن را دارند و جزو صدا طبقه بندی می‌شوند.
از دیدگاه علمی، «آلودگی صدا» به سطحی از وجود امواج صوتی اطلاق می‌شود که بتواند سبب اختلال در آسایش افراد گردد یا سبب آزار عصبی-روانی، اختلال فیزیولوژیک یا بیماری گردد.
اثرات مواجهه با صدا شامل اثرات شنوایی و اثرات غیر شنوایی می‌باشد. عمده موارد اثراتی که برای آلودگی صدا اثبات شده است موارد زیر می‌باشد:
1 - صدمه به دستگاه شنوايي.
2 - تداخل با مكالمه و اثرات ثانوی آن مانند اختلال در درک علائم.
3 - اثر روي بينايي به دلیل کاهش كنترل تطابق و تعقيب اشياء و کاهش وضوح تصاویر.
4 - اثر بر سيستم تعادلي شامل گيجي ، تهوع ، اختلال در راه رفتن.
5 - ناراحتي اجتماعي: مانند اثر بر خواب و روابط اجتماعي و خانوادگي خصوصاً هنگامي‏كه افت شنوايي به ناحيه مكالمه سرايت نموده باشد.
6 - اثرات عصبي: اثر بر دستگاه گوارش شامل اختلالات و حتي درد هاي شكمي ‏و ترشح زياد اسيد معده و تشديد بيماري هاي مرتبط.
7 - اثر روي الكتروليت ها: مخصوصاً روي نگهداري سديم در ادرار نقش محدود كننده دارد. مواجهه با صدا در تطابق بدن با گرما نقش منفي دارد.
8 - اثرات جانبي: شامل كاهش راندمان كار، افزايش ريسك حوادث.
9 - اثرات رواني: هيجان، تحريك پذيري و اختلالات رواني، مطالعات نشان داده است كه افرادي كه با صدا مواجهه دارند بيشتر به اختلالات رواني دچار مي‏گردند.
10 - اثرات فيزيولوژيك عمومي: صدا مي‏تواند باعث تحريك عصبي شده و ضربان قلب، فشار خون و مصرف اكسيژن و تعداد تنفس را افزايش دهد كه اين تغييرات بر عملكرد دستگاههاي بدن اثر نامطلوب دارد. اين عوارض براي كساني كه داراي بيماري هاي قلب و عروق دارند و همچنين زنان باردار بسيار خطرناك است.
11- اثر ذهني صدا: براي همة افراد چه در محيط كار و چه در اجتماع اثر ذهني صدا يكسان نبوده و افراد مختلف از نظر اثرات رواني و عصبي آن يكسان تحت تأثير قرار نمي‏گيرند لذا ممكن است يك صداي واحد براي بعضي افراد قابل تحمل و براي ديگران آزار دهنده باشد.

مواجهه با آلودگی صدا می‌تواند علاوه بر ایجاد احساس عدم آسایش، کارایی ذهنی را نیز تحت تاثیر قرار دهد. در این محدوده «اثرات شناختی / Cognitive Effects» و «ذهنی / Mental» ایجاد می‌شود این مرحله صدای محیط اثرات خود را به صورت درجاتی از «استرس / Stress» نشان می‌دهد که اغلب با احساس «آزار صدا / Noise Annoyance»، کاهش تمرکز، کاهش حافظه و کاهش سرعت در فعالیتهای مغزی، سردرد و خستگی همراه می‌باشد. مواجهه با صدا می‌تواند بر روی اندام بینایی نیز موثر باشد. اختلال در کنترل تطابق و تعقیب اشیا و کاهش عکس العمل به نور از این عوارض است. سیستم تعادلی نیز می تواند متاثر از مواجهه با صدا باشد. گیجی، تهوع، اختلال در راه رفتن از این جمله است.
مواجهه با سطوح بالاتر صدا می‌تواند اثرات قابل ردیابی یا اندازه‌گیری فیزیولوژیک بر بدن تحمیل نماید. این درجه از اثرات را «استرین / Strain» یا تنش می‌گویند. در ایجا علاوه بر اثرات ذهنی تغییرات در امواج عصبی و مغزی، تغییرات در فشار خون و ضربان قلب، سخت شدن دیواره عروق و تغییرات برخی هورمونها مانند آدرنالین و کورتیزول قابل سنجش خواهد بود. اثرات پیشگفت شامل استرس و استرین را مجموعاً «اثرات غیر شنیداری » مواجهه با صدا می‌گویند. این اثرات ممکن است از تراز فشار صوت 60 دسی‌بل شروع گردد. مواجهه با صدای بیش از 60 دسی بل می‌تواند ضربان قلب و فشار خون را بالا ببرد. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، مواجهه با تراز فشار صوت 80 دسی بل می‌تواند سبب بروز رفتارهای پرخاشگرانه در افراد شود. پاسخ همه افراد به تحریکات صدا یکسان نیست. سن، جنس، نژاد و خصوصیات فیزیولوژیک پایه و حتی وجود برخی بیماری‌ها می‌تواند این اثرات را تشدید نماید. «حساسیت به صدا / Noise Sensivity» یا پایین بودن بیش از حد صدای زمینه محیط برای برخی از افراد می‌تواند آستانه بروز برخی واکنش‌ها را کاهش دهد. برخی از افراد هنگام شب یا در محیط ساکت حتی از تیک تیک ساعت یا صدای فن کامپیوتر خود هم آزرده می‌شوند. اختلال در سیستم گوارشی و افزایش کلسترول و تری‌گلیسرید و تشدید دیابت از عوارض شایع مواجهه با صدا می‌باشد.
واحد سنجش تراز فشار صوت دسی‌بل است. صفر دسی‌بل آستانه شنوایی یک فرد سالم و جوان است. سطح صدای یک محیط طبیعی و ساکت حدود 25 دسی‌بل است. مکالمه معمولی در حدود 60-50 دسی‌بل انجام می‌شود. صدای ترافیک نسبتاً شلوغ حدود 75 دسی‌بل است. وقتی شما در یک محیط شلوغ و در یک فاصله نزدیک باید با فرد دیگر با فریاد صحبت کنید در اینجا تراز صدا از مرز 90 دسی‌بل نیز گذشته است.
حد مجاز برای تراز‌صدای محیط زیست توسط شورای عالی محیط زیست تعیین شده است. این معیار برای مناطق مسکونی شهری در روز( 7 صبح تا 10 شب) 55 دسی‌بل و در شب(10 شب تا 7 صبح) 45 دسی بل تعیین شده است. مقررات ملی ساختمان نیز حدود مجاز تراز فشار صوت داخل بناهای شهری را تعیین نموده است. به طور مثال این حد برای منازل مسکونی شامل اتاق خواب 35 و اتاق نشیمن 40 دسی‌بل، برای کلاس درس 40 دسی‌بل و اتاقهای بستری بیمارستان 35 دسی‌بل تعیین شده است. خرچه آلودگی صدا در محیط بیرون ساختمانها بالاتر باشد، حفاظت صوتی دیوارها، دربها و پنجره‌ها نیز باید بالاتر باشد. استفاده از مصالح نامناسب و سبک سازی بی‌مورد بناها شبب شده که امروزه یکی از معضلات آپارتمان نشینی آزار ناشی از صدا باشد. خوشبختانه راههای علمی و مصالح مناسبی وجود دارد که بتوان به صورت پیشگیرانه در ساخت بناها و همچنین برای اصلاح آکوستیکی بناها به کار برده شود تا آسایش و سلامت ساکنین و شاغلین تامین گردد.
# پویش آواسینا AvaSina.ir